ساعت پخش کرونا در پایتخت - وبلاگ صبوحا

به گزارش وبلاگ صبوحا، فرمول محاسبه عوارض طرح ترافیک در سال 1400 دو تغییر عمده دارد که تا پیش از هفته جاری با توجه به لغو موقت طرح مذکور و تعطیلی بخشی از کسب وکار ها مورد توجه قرار نگرفته بود. اما از روز شنبه هفته جاری با عادی شدن روال اجرای طرح ترافیک، اعمال فرمول 1400 این طرح بر تردد خودرو ها شروع شده است. این دو تغییر به جای اینکه به ابزاری برای کنترل تردد های زائد خودرویی که محرک تشدید شیوع کرونا هستند، تبدیل گردد، عملکرد معکوس دارد.

به گزارش دنیای اقتصاد؛ یکی از این دو تغییر قیمتی شامل لغو تخفیف 50 درصدی و افزایش نرخ پایه طرح ترافیک با حدود 25 درصد افزایش نسبت به سال 99 است که بسیار کمتر از نرخ تورم عمومی است. از آنجا که یکی از این دو تغییر در راستای افزایش هزینه سفر به مرکز شهر و دیگری با هدف کاهش هزینه این سفر ها اعمال شده است، در نهایت برآیند تغییرات مذکور به نحوی است که به جای حمایت هزینه ای از کاهش تردد های غیرضروری، مشوق انجام این گروه از سفر های خودرویی شده است و نشان از ایراد اساسی فرمول طرح ترافیک 1400 دارد.

قطعا بنای اولیه سیاستگذار شهری در اعمال تغییرات روی فرمول طرح ترافیک 1400 این نبوده که انجام سفر های غیرضروری با اهدافی نظیر خرید و تهرانگردی در محدوده مرکزی شهر را تشویق و به این ترتیب به بدتر شدن اوضاع شیوع کرونا یاری کند. اما در نهایت نتیجه ای که طی آنالیز میدانی از دو روز اجرای طرح ترافیک با فرمول 1400 حاصل شده، نشان می دهد نتیجه اجرای این طرح تا به امروز برخلاف دغدغه مدیران ترافیکی شهر تهران به نظر می رسد.

در تهران یک مساله اصلی که به تشدید شیوع کرونا می انجامد، عدم تعطیلی موثر کسب وکار ها برخلاف بسیاری از شهر های دیگر است. در واقع مدیریت مطلوبی بر تعطیلات کسب وکار ها اعمال نشده و بسیاری از مشاغل پرخطر همچنان فعال هستند و از طرفی اعتقاد به دورکاری چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی کمرنگ است. در چنین شرایطی به نظر می رسد تغییرات قیمتی در فرمول طرح ترافیک 1400 نیز به کاهش سفر های زائد نینجامیده و به مثابه تسهیل گر افزایش شیوع ویروس کووید - 19 عمل می نماید.

لغو طرح ترافیک 1400 تصمیمی بود که ستاد مقابله با کرونا با هدف هموار کردن آمد و شد ضروری شهفرایندان به صورت ایمن و کاهش بار سفر با ناوگان حمل و نقل عمومی، در اوایل اردیبهشت امسال اتخاذ کرد. این تصمیم از پنجم ماه جاری به مدت سه هفته پیاپی اجرا شد تا اینکه پس از اتمام تعطیلات عید فطر، اجرای این طرح از روز شنبه از سر گرفته شده است. به این ترتیب طی دو روز ابتدایی اجرای طرح ترافیک اشکالات فرمول نسخه 1400 نیز تا حدی نمایان شده است.

در واقع یک تشخیص غلط درباره زمان پیک (اوج) ترافیک موجب شده سفر های غیرشغلی در محدوده مرکزی شهر تهران آن طور که باید کنترل نگردد.

مقصود از خطای تشخیص پیک ترافیک در فرمول 1400 طرح ترافیک، زمان بندی پیش بینی شده به عنوان بازه غیراوج است. در این فرمول، با وجود تجربیاتی که از اجرای طرح ترافیک 99 وجود داشت، همچنان بازه زمانی 8:30 تا 10:30 به عنوان اوج صبحگاهی و بازه زمانی 10:30 تا 14:30 به عنوان غیر اوج تعریف شده است، در حالی که هر دو عنوان اطلاق شده به این بازه های زمانی، تناسبی با شرایط واقعی سفر های خودرویی در این ساعات ندارد.

از یکسو در عصر کرونا بازه دو ساعته 8:30 تا 10:30 پیک سفر های خودرویی نیست، علت هم به اعمال این قاعده بر می گردد که ورود به محدوده طرح ترافیک تا قبل از 8:30 و خروج پس از 14:30 برای شهفرایندان رایگان است. در این شرایط طبعا اغلب شهفرایندانی که با انگیزه شغلی قصد ورود به محدوده طرح ترافیک را دارند، کوشش می نمایند از شرایط ورود رایگان بهره مند شوند. طبیعی است با در نظر دریافت این امتیاز پیک صبحگاهی سفر ها در محدوده طرح ترافیک، قبل از ساعت 8:30 خواهد بود.

البته سفر هایی که در این بازه زمانی انجام می گردد عمدتا شغلی و لازم است، اما مساله این است که چهار ساعت مهم از شبانه روز به عنوان غیر اوج تعریف و به زمان کانونی سفر های غیرشغلی و غیرضروری به مرکز شهر تبدیل شده است.

نرخ ورود به محدوده طرح ترافیک در بازه زمانی که به آن اصطلاحا غیر اوج اطلاق می گردد یعنی بین ساعت 10:30 تا 14:30 در حال حاضر نصف هزینه سفر در بازه زمانی اصطلاحا اوج صبحگاهی (8:30 تا 10:30) است. به این ترتیب فرمول به شکلی تنظیم شده که در بازه زمانی میان روز شاهد پیک ترافیک قابل توجهی در محدوده مرکزی شهر چه در رینگ اول و چه در رینگ دوم، حتی بعضا در مقایسه با ساعات اولیه صبحگاه هستیم.

هزینه منظور شده برای سفر هایی که فرمول طرح ترافیک آن ها را به عنوان غیر اوج شناسایی می نماید، نه تنها نصف هزینه سفر در بازه قبل از ساعت 10:30 است، بلکه این رقم حتی معادل یک سوم هزینه سفر رفت و برگشتی به محدوده طرح ترافیک با ناوگان تاکسی اینترنتی است.

در حال حاضر نرخ ورود به محدوده طرح ترافیک برای خودروسوارانی که بین ساعت 8:30 تا 10:30 وارد محدوده مرکزی شهر شده و بین ساعت 14:30 تا 16:30 از محدوده مذکور خارج می شوند، در صورت برخورداری از معاینه فنی برتر 44 هزار و 100 تومان است. این در حالی است که اگر سفر ها در چهار ساعت طلایی فرمول طرح ترافیک یعنی بازه 10:30 تا 14:30 انجام گردد، بهای آن تقریبا نصف و معادل 20 هزار و 580 تومان خواهد بود.

این رقم با توجه به اینکه معادل یک سوم میانگین هزینه تردد رفت و برگشتی با تاکسی اینترنتی است، برای خودروسواران به صرفه تر از هر نوع تردد دیگری در محدوده مرکزی شهر تلقی می گردد و به همین خاطر عملا فرمول طرح ترافیک 1400، مشوق سفر های غیرزائد میان روز در محدوده مرکزی شهر چه در رینگ اول و چه در رینگ دوم شده است.

از طرفی از آنجا که هزینه تردد در محدوده زوج و فرد سابق (رینگ دوم طرح ترافیک) معادل نصف هزینه تردد در محدوده طرح ترافیک است، در این بازه زمانی افزایش آمار سفر های غیرضروری و غیرکاری در رینگ دوم به مراتب بیشتر از محدوده طرح ترافیک اصلی است. به نظر می رسد در دو روز ابتدای هفته بار تردد خودرو ها در رینگ زوج و فرد در بازه چهارساعته مذکور بین 5/ 1 تا 2 برابر رفت و آمد های بازه ای است که اصطلاحا در فرمول 1400 به آن پیک صبحگاهی اطلاق می گردد.

به این ترتیب بازه زمانی اصلی شیوع کرونا در سطح شهر را نیز می توان همین چهار ساعت طلایی دانست که هزینه تردد های غیرضروری با خودروی شخصی در محدوده مرکزی شهر در پایین ترین حد ممکن تعریف شده و فاقد بازدارندگی است؛ چراکه در محدوده مرکزی شهر به دلیل وجود راسته های شغلی گوناگون و ادارات بخش خصوصی و دولتی، همیشه میزان تردد های شغلی بالاست و با افزایش تردد های غیرشغلی با انگیزه خرید و نظایر آن، اجرای مطلوب پروتکل های بهداشتی مهم علیه شیوع کرونا از جمله فاصله گذاری اجتماعی زیر سوال می رود. در واقع بستر شیوع بیشتر کرونا نتیجه خطای تشخیص پیک ترافیک در تهران توسط سیاستگذاران شهری است.

آنالیز از تجربه شهر های عظیم واقع در کشور هایی که توانسته اند شیوع کرونا را کنترل نمایند، حاکی است در این شهر ها نه تن ها تخفیف و امتیازی برای تردد به محدوده های شلوغ شهری در نظر گرفته نشده است، بلکه در ساعات کاری نرخ های پیشین عوارض طرح های ترافیکی همچنان اعمال می گردد و محدودیت های گوناگونی برای توقف های حاشیه ای در معابر نیز منظور شده است.

به عنوان مثال یکی از سیاست های اعمال شده، صدور کارت پارک برای افراد شاغل در محدوده طرح های ترافیک شهری است، به نحوی که صرفا افراد شاغل در این محدوده ها حق توقف حاشیه ای خودروی خود را خواهند داشت و سفر های غیرشغلی از داشتن توقفگاه حاشیه ای در این محدوده ها به کلی محروم هستند.

تغییرات شش گانه فرمول طرح ترافیک

عمده تغییرات فرمول طرح ترافیک 1400 نسبت به نسخه های پیشین را می توان در شش بند شرح داد. نخستین و شاید مهم ترین تغییر ناظر بر الزام به رزرو حق تردد در محدوده مرکزی شهر به وسیله سامانه تهران من است. اعمال ضرایب و تخفیفات طرح ترافیک 1400 صرفا برای آن دسته از خودروسوارانی که نسبت به رزرو قبل از تردد اقدام نمایند، صورت می گیرد؛ در غیر این صورت نرخ عوارض تردد آن ها در سقف رقم ممکن یعنی 78 هزار و 750 تومان اعمال می گردد.

در واقع در صورت عدم رزرو پیش از تردد، تخفیفاتی نظیر داشتن معاینه فنی برتر، سکونت در داخل محدوده های ترافیکی، انجام سفر های غیراوج یا یکسر اوج و نظایر آن به کلی لغو شده و این شهفرایندان با پرداخت عوارض نزدیک 80 هزار تومانی، به نحوی اعمال جریمه خواهند شد. برای تردد در هر روز تا ساعت 6 صبح همان روز امکان رزرو وجود دارد.

تغییر دوم در این فرمول که با تغییر اول مرتبط است، مربوط به عوارض پرداختی افرادی است که به رغم رزرو، در روز مذکور وارد محدوده های ترافیکی نمی شوند. از حساب شهفرایندی این افراد که حق تردد فرد دیگری را سلب نموده اند، هفت هزار تومان کسر می گردد.

سومین تغییر ناظر بر تعریف مبلغ مسدودی در حساب شهفرایندی در صورت رزرو حق تردد است. این مبلغ برای خودرو های دارای معاینه فنی عادی 63 هزار تومان، برای خودرو های دارای معاینه فنی برتر 44 هزار و 100 تومان و برای خودرو های هیبریدی هفت هزار تومان است. البته پس از انجام تردد، ظرف مدت 10 روز مبلغ نهایی که باید کسر گردد محاسبه و اضافه پرداختی به حساب شهفرایندی فرد بازمی گردد.

لغو تخفیف 50 درصدی عوارض پرداختی طرح ترافیک که با توجه به شیوع کرونا در سال گذشته اعمال شد تا از بار سفر با ناوگان حمل و نقل عمومی کاسته گردد نیز منتفی شده و در فرمول 1400 چنین تخفیفی اعمال نمی گردد. این چهارمین تغییر نسخه 1400 نسبت به نسخه سال گذشته طرح ترافیک است.

اختلاف معنادار بین عوارض تردد در محدوده طرح ترافیک با کرایه تاکسی های اینترنتی نیز که در نتیجه نرخ پایه و ضرایب تعریف شده شکل گرفته است را می توان به عنوان ویژگی و تغییر پنجم طرح ترافیک 1400 در نظر گرفت. برآیند تغییرات در نرخ طرح ترافیک سبب شده اختلاف بین کرایه تاکسی های اینترنتی و عوارض طرح ترافیک افزایش یابد، به این صورت که تردد با خودروی شخصی در مرکز شهر به مراتب به صرفه تر از سفر با تاکسی اینترنتی باشد.

تغییر ششم نیز ناظر بر شکل تردد خودرو ها در رینگ دوم طرح ترافیک (محدوده زوج و فرد سابق) است. در این محدوده طی دو روز گذشته از اجرای طرح ترافیک، ازدحام خودرو ها به مراتب بیشتر از محدوده طرح ترافیک بود و بعضی از کسانی که قصد سفر به حلقه اول را داشتند، به منظور کاهش هزینه تردد، در رینگ بیرونی طرح ترافیک یعنی حلقه دوم، خودروی خود را در فضا های پارک حاشیه ای مجاز و بعضا غیرمجاز متوقف کردند و با وسیله نقلیه دیگر یا به شکل پیاده، وارد محدوده طرح ترافیک شدند. به نظر می رسد ادامه این فرایند می تواند مسائل ترافیکی در رینگ دوم را طی روز های آینده بغرنج تر کند و بدون مداخله، ازدحام خودرو ها در این محدوده تشدید خواهد شد.